فرش کاشان

نقشه یا طرح فرش از دیرباز تاکنون جلوه گاه فرهنگ و هنر، آداب و رسوم مردم ایران بوده است. می توان چنین گفت که ایرانیان همواره بیش از آنکه فرش بیافند، زندگی و فرهنگ و عقاید شان را به تار و پود فرش گره زده اند.

از جمله پرطرفدارترین طرح های فرش می توان از طرح افشان نام برد. به جرات می توان گفت که طرح افشان اساسی ترین طرح و نقشی است که برخلاف سایر طرح های سنتی توانسته است انقلاب بزرگی در این صنعت به وجود آورد.

در این مقاله به معرفی و بررسی طرح افشان فرش و انواع آن می پردازیم.

طرح افشان چیست؟

طرح افشان یکی از محبوب ترین و پرکاربرد ترین طرح های صنعت فرش بافیست که فاقد هرگونه لچک و ترنجی است.

  این سبک دارای ترکیبی از انواع مختلف طرح های اسلیمی مانند شاخ و برگ، حیوانات، بوته و طرحهای اختایی مانند بوته و گل است.

طرح اسلیمی نماد و نشان دهنده درخت است و تمام شاخه‌ و برگ‌ها و پیچ و خم آن را نشان می‌دهد. طرح اختایی را نیز می‌توانند نمادی از بوته و گل دانست که مجموعه‌ای از بوته، گل، غنچه، جوانه و برگ را روی یک ساقه نمایش می دهد.

گفتیم فرش طرح افشان هیچ گونه لچک و ترنجی ندارد،بهتر است  برای درک بهتر این موضوع یک تعریف کوتاهی از لچک و ترنج داشته باشیم.

در واقع لچک همان گوشه ها و کناره های فرش به صورت هلال هستند که با بوته و گل تزیین می شوند.

ترنج نیز دقیقا وسط فرش  به شکل دایره ای، بیضی یا نواری قرار می گیرد ومعمولا از شاخه و برگ، نقوش اسلیمی و غیره به صورت متعدد و در کنار هم تشکیل شده اند.

علت نامگذاری فرش طرح افشان چیست؟

 افشان به معنای پیچیده و پراکنده اشاره به طرحی دارد که فاقد ترنج مرکزی و لچک است. در واقع نگاره های موجود در طرح افشان با نام آن کاملاً تطابق دارد. در این طرح فرش، کلیه گل ها، بوته ها، شاخه‌ها و برگ ها در سطح فرش به صورت منظم پراکنده هستند و کل سطح فرش را تحت پوشش خود دارند.

 پراکندگی که در حالت افشانی  این فرش ها وجود دارد زیبایی و جلوه بی نظیری را خلق کرده است؛ از این رو فرش های طرح افشان به عنوان آثار منحصر به فرد و ممتاز شناخته شده هستند .

ویژگی های طرح افشان

1.پیوستگی و انسجام طرح افشان

 مهمترین ویژگی که طرح افشان آن را از دیگر طرح ها متمایز کرده می‌توان به پیوستگی و انسجام این طرح اشاره کرد.

در واقع بندها و نگاره های موجود در این نقشه در عین پراکندگی کاملا به هم متصل و پیوسته بوده و به گونه‌ای طراحی شده که گویی تمامی نقشه با شاخ و برگ به هم وصل شده اند. این اتصال به شکلی است که مخاطب گمان می‌برد نقاش و طراح فرش از ابتدا تا انتهای طراحی، قلم خود را از کاغذ بر نداشته است.

2.عدم قرینگی نقشه

برخلاف سایر طرح‌های دیگر که قرینگی اساس و پایه کار است و در میان فرش های دستباف و ماشینی به عنوان هنر فرش و معماری کلاسیک ایرانی بسیار به چشم می خورد، در طرح افشان قرینگی موضوعیت ندارد.

 در واقع طراحان فرش های ترنج و لچک یک چهارم نقشه فرش را می‌کشند و سه ربع دیگر نقشه، تکرار همین نقشه کشیده شده است. اما در طراحی نقشه افشان به علت نداشتن قرینگی طرح، طراح باید نقشه یک فرش را کامل ارائه دهد، در نتیجه مستلزم داشتن مهارت و دقت و ذکاوت بیشتر طراح است.

انواع نقش های مهم طرح افشان

 اگر بخواهیم خیلی خلاصه نقشه های مختلف طرح افشان را نام ببریم عبارتند از:

1. طرح افشان بندی
2. طرح افشان شاخه پیچ
3. طرح افشان دسته گل
4. طرح افشان حیوانات
5. طرح افشان شکسته
6. طرح افشان شاه عباسی کاشان
7. طرح افشان شاه سلطنتی کاشان
8. طرح افشان اسلیمی کاشان
9. طرح افشان ختایی
10. طرح افشان گل اناری

 نقش فرش طرح افشان در دکوراسیون

وجود فرش در خانه های ایرانی نه تنها نقش زیرانداز را دارد بلکه از المان های مهم در زیبایی دکوراسیون تلقی می‌شود. خالی از لطف نیست پیام مورخ یونانی “گزنفون” در کتابش را نقل کنیم، ایشان در کتاب خود با عنوان «سیرت کورش» می‌نویسد: ایرانیان برای این که بسترشان نرم باشد قالیچه زیر بستر خود می‌گستردند.

 پس در این بخش از مقاله به اثرگذاری و اهمیت طرح افشان در دکوراسیون می پردازیم.

نمایی از  فرش کرمی رنگ طرح افشان در دکوراسیون

فرش طرح افشان به علت نداشتن ترنج مرکزی نقش بسزایی در بزرگتر نشان دادن فضای دکوراسیون دارد. این فرش ها به علت نداشتن محوریت مرکزی نمی‌تواند در چیدمان فضای منزل به عنوان یک نقطه ثقل درآید و توجه چشم را به خود معطوف کند؛ از این رو خواه‌ناخواه حرکت چشم به فضای اطراف فرش مانند دکوراسیون مبل و غیره معطوف می شود. حال اگر رنگ فرش را روشن و طرح فرش را نیز بدون حاشیه انتخاب کنید به دلباز نشان دادن فضا کمک بیشتری می کنید. از آنجا که اکثریت افراد در آپارتمانهای کوچک زندگی می کنند وجود فرش های طرح افشان باعث کمرنگ شدن این نقص مکان ها می شود.